مروری بر دستگاه تنفس انسان
همه میدانیم که بدن ما ، موجودات زنده جهت تهیه اکسیژن برای
متابولیسم سلولی و دفع دی اکسید کربن به دستگاه تنفس وابسته است.
دستگاه گردش خون ابزار انتقال گاز بین بافتهای بدن و ششها ست. به این ترتیب گردش خون و دستگاه تنفس به یکدیگر وابسته است.
دستگاه تنفس با داشتن مجاری تنفسی و هوایی
وظایف خود را با پالایش هوا انجام میدهد.
دستگاه تنفس در ابتدا میتوان به دو ناحیه تقسیم کرد .این دو ناحیه عبارتند از :
ناحیه هوایی ناحیه تنفسیدستگاه تنفس انسان از چهار قسمت تشکیل شده است که عبارتند از :مجاری تنفسیشش هاماهیچه هاقفسه سینهمجاری تنفسی انسان از شش قسمت تشکیل شده است که عبارتند از : بینی، حلق، حنجره، نای،نایژه و نایژک وظیفه اصلی مجاری تنفسی در بدن انسان عبارت از : انتقال گازها بین اتمسفر و ششها را بر عهده دارد.شش ها کجا واقع شده اند و چه نقشی در دستگاه تنفس دارند؟ششها اندامی در قفسه سینه هستند
که از میلیون ها کیسه هوایی مبادله کننده هوا تشکیل شده اند.
جنس کیسه های هوایی ازچیست؟
کیسه های هوایی یک لایه بافت پوشش بسیار نازک است
که رگهای خونی فراوانی دارند و در ضمن
محیطی مرطوب برای مبادله گاز ایجاد میکنند.
اطراف ششها را نوعی بافت پیوندی دو لایه ای به نام پرده جنب فرا گرفته
که قفسه سینه را به ششها متصل میکند.
بین دو لایه پرده جنب مایعی وجود دارد
که از سلولهای پرده ترشح میشود
و فرآیند دم و بازدم را در انسان تسهیل میکند.
چرا شش راست در بدن انسان بزرگتر ازشش چپ است ؟
زیرا بخشی از فضای سمت چپ قفسه سینه توسط قلب اشغال شده است.
ماهیچه های تنفسی چه نقشی مهمی در دستگاه تنفسی انسان دارند؟
در فرآیند تنفس دو قسمت نقش مهمی دارند که عبارتند از :
ماهیچه های بین دنده ای داخلی و خارجی و دیافراگم
که با تغییر حالت خود حجم قفسه سینه را تغییر داده
و به فرآیند دم و بازدم کمک می کنند.
دیافراگم ماهیچه ای است که
جدا کننده قفسه سینه از ناحیه شکم است
و در زمان دم مسطح شده
و با بازدم حالت گنبدی شکل پیدا میکند.
قفسه سینه از چند استخوان تشکیل شده اشت؟
قفسه سینه از۳۷ استخوان تشکیل شده است.
که عبارتند از :
دوازده مهره کمری ،
بیست و چهار دنده
یک استخوان جناغ
که علاوه بر محافظت از محتویات خود(مانند قلب و ششها و...)
در دم و بازدم نیز نقش دارد.
فرآیند تنفس با ورود هوا از اتمسفر به ششها یا همان عمل دم آغاز میشود.ابتدا دیافراگم مسطح میشود و حجم قفسه سینه افزایش مییابد.
در ضمن فشار مایع جنب کاهش یافته تا فشار وارده بر ششها را کم کند.یکی از تغییراتی که رخ میدهد این است که
کیسه های هوایی شش ها متسع میشوند.
دمای هوای وارد شده به بینی متعادل میشود
و توسط موهای ناحیه بینی گرد
و غبار و میکروبهای ان تا حدود زیادی گرفته میشوند.
سپس از طریق حنجره به نای وارد میشود.
نای دو انشعاب به ششهای راست و چپ به نام نایژه دارد
که در ششها به انشعابات ریزتری به نام نایژک تبدیل میشوند.
نایژکها هوای ورودی را به کیسه های هوایی میرسانند
تا مبادله هوا بین ششها و خون انجام شود.پس از مبادله هوا فرآیند بازدماتفاق می افتد تا خروج هوا از ششها انجام گیرد.
مهمترین تغییرات مهم که در موقع عمل بازدم رخ میدهد عبارتند از :
هر یک از بندها قطعه‌ای به شکل U و دارای غضروف شفاف با پری کندرویوم است
که بوسیله نوارهایی از ماهیچه صاف
در ناحیه باز U به یکدیگر متصل میشوند.
نوارهای ماهیچه‌ای بطور طولی و مایل قرار گرفته‌اند.
حلقه‌های غضروفی بوسیله بافت پیوندی متراکم بهم متصل میشوند. نای انشعاب یافته نایژه اصلی را میسازد.
این دو شاخه به ششها راه دارند
ساختار نای و نایژه اصلی مشابه یکدیگر است
گر چه غضروف بخش انتهایی نایژه‌ها نامنظم میشود.
نایژه‌های اصلی به تعدادی مجاری هوایی تقسیم میشوند.
که عبارتند از :
نایژه‌های بزرگ ،
نایژکها ،
نایژکهای انتهایی ،
نایژکهای تنفسی،
مجرای آلوئولی و کیسه هوایی.
تنظیم حرکات دم و بازدم چگونه است؟
نورونهای بصل‌النخاع دارای فعالیت خودکار و متناسب هستند.در بصل‌النخاع علاوه بر نورونهای مرکز دم ، نورونهای دیگری وجود دارد
که تحریک آنها ماهیچه‌های بازدم را فعال میکند.
اما در تنفس عادی پس از توقف فعالیت مرکز عصبی دم ،
انقباض ماهیچه‌های تنفسی پایان مییابد
و بازدم به صورت غیر فعال
و به علت خاصیت ارتجاعی ششها صورت می‌گیرد.
همچنین مراکز ارادی تنفس درقشر مخ وجود دارد.
گازهای تنفسی نیز در میزان فعالیت تنفس نقش دارند.
عامل این تنظیم مقدار اکسیژن
و بویژه دی اکسید کربن موجود در است.
توازن این دو گاز در خون باید حفظ شود.