فتو علوم

علمی و آموزشی

فتو علوم

علمی و آموزشی

Sea-floor Spreading




گسترش بستر اقیانوس
وگنر و پیروان وی ، با شواهدی که بدست آوردند به این نتیجه رسیدند که 
قاره یکپارچه اولیه در اثر فرآیند رانه قاره‌ای شکسته و شکل چند قاره قطعه قطعه شده است. 
هر کدام ازاین قاره‌ها نیز مسیر خود را پیموده و به موقعیت کنونی رسیده است. 
این پژوهشگران بر این باور بودند که قاره‌ها مانند کوههای یخ شناور 
که بر روی دریاهای قطبی با شکافتن دل دریای منجمد حرکت میکنند، بر روی پوسته اقیانوسی در حرکتند.
فرضیه رانه قاره‌ای به رغم شواهد قوی تائید کننده ، به دلیل اشکالهایی که داشت چندان جدی گرفته نشد. 
به نظر مخالفان رانه قاره‌ای ، تصور اینکه قاره‌ها بتوانند بر روی لایه‌ای جامد حرکت کنند دشوار است
 و به هیچ وجه نمی‌توان آن را به حرکت کوه‌های یخ تشبیه کرد، 
چرا که در مثال کوه‌های یخ ، لایه زیرین مقاومت چندانی در 
برابر حرکت اجسام شناور روی آن را ندارد
و به راحتی شکافته می‌شود. به دلیل اینگونه مشکلات بود که
 انگاره قاره‌ای با مرگ آلفرد وگنر برای مدتی به فراموشی سپرده شد. 

نظریه هس درحرکت کف اقیانوسها

پس از آن که در سال 1912 وگنر نظریه  جابه جایی اقیانوسی را مطرح کرد،
بین سالهای 1929 تا 1962 بحثهای موافق و مخالف زیادی با این نظریه در گرفت
 تا اینکه هس از حرکت کف اقیانوسها صحبت کرد و گفت
 در محل رشته‌های میان اقیانوسی ، پوسته‌های اقیانوسی در حال افزایش است 
و همین عمل باعث گسترش آنها و نهایتا جابجایی قاره‌ها می‌گردد.
 سلولهای کنوکسیونی در زیر رشته‌های اقیانوسی ، توپوگرافی خاصی را بوجود می‌آورد 
و باعث جریان دمایی زیادی می‌گردد.
فرو رفتن پوسته اقیانوسی به زیر پوسته قاره‌ای (یا اقیانوسی دیگر) 
که در محل گودال انجام می‌گیرد، باعث می‌شود که این پوسته به گوشته برسد. 
در قسمت عقب گودال اقیانوسی ، یک ورقه از
 رسوبات اقیانوسیو کوههای زیردریا به روی پوسته قاره‌ای خراشیده می‌شود. 
در سه دهه اخیر افراد زیادی به اثبات نظریه گسترش اقیانوسها همت گماشته‌اند.
بستر دریا یا کف دریا به سطح زیرین آبهای اقیانوس‌ها و دریاها گفته می‌شود.
بستر و کف دریاها و اقیانوس‌ها معمولاً دارای ساختار مشابهی هستند 
و گسترش بستر اقیانوس پدیده‌ای است که در میانه کف اقیانوس‌ها 
و در قسمتی که شیار و پشته‌های کف اقیانوس‌ها وجود دارند روی می‌دهد.
 پدیده‌ای است که در میانه کف اقیانوس‌ها و در قسمتی که 
شیار و پشته‌های کف اقیانوس‌ها وجود دارند روی می‌دهد.
 در این مکان بر اثر فعالیت‌های آتشفشانی پوسته‌های جدید اقیانوسی تشکیل میشوند
 و این پوسته‌ها به مرور پشته‌های کف اقیانوس را از خود رانده 
و باعث رانش و دور شدن قاره‌ها از هم میشوند.

Subduction


در زمین‌شناسی به منطقه‌ای از زمین که دو پوسته از سطح کره زمین به سمت یکدیگر حرکت کرده

 و یکی از پوسته‌ها بزیر پوسته دیگر می‌لغزد، پهنه فرورانش گفته میشود. 

به پدیده لغزیدن یک پوسته بزیر پوسته دیگر هم فرورانش می‌گویند. 

پوسته پایین‌رونده در گوشته زمینفرومی‌رود و ذوب میشود.

فرورانش اغلب باعث پدید آمدن آتشفشان‌های زیاد و زمین‌لرزه میشود.

تکتونیک صفحه‌ای (plate tectonics) نظریه‌ای علمی است 
که حرکت در مقیاس بزرگ لیتوسفر (قشر زمین و بخش فوقانی جبه زمین) را توصیف میکند.

این نظریه بیان می‌کند که لیتوسفر از چندین صفحه عظیم تشکیل شده است.

 این صفحات قاره‌ها و کف دریاها را می‌سازند. 

این صفحات بر روی یک لایه زیرین چسبناک نیمه‌جامد به نام آستنوسفر قرار دارند.

این صفحات نسبت یکدیگر در یکی از سه نوع "مرز صفحه‌ای" در حرکت هستند. 

مرزهای همگرا یا تصادمی، مرزهای واگرا یا مراکز انتشار، و مرزهای دگرگونی تدریجی.

زلزله‌ها، فعالیت‌های آتشفشانی، کوه‌سازی و ایجاد 

حفره‌های اقیانوسی در امتداد مرزهای این صفحات رخ می‌دهد.

 سرعت نسبی حرکت این صفحات متفاوت است و از صفر تا 100 میلی‌متر در سال تغییر می‌کند.

صفحات تکتونیکی از دو نوع لیتوسفر تشکیل شده‌اند: 

صفحات ضخیم‌تر قاره‌ای و صفحات نازک‌تر اقیانوسی. 

بخش بالایی یا سطحی صفحات که "قشر" نامیده می‌شود 

نیز دارای دو نوع قاره‌ای و اقیانوسی است. 

در نتیجه یک صفحه ممکن است صرفا قاره‌ای یا اقیانوسی باشد

 یا از ترکیبی از هر دو تشکیل شده باشد.

هنگامی که دو صفحه در مرزهای همگرا در تلاقی با یکدیگر قرار می ‌گیرند، 

صفحه سنگین‌تر به زیر صفحه سبک‌تر مِی‌‌لغزد

و به درون جبه زمین می‌رود. این پدیده را "فرورانش"(subduction) می‌نامند.

نظریهتکتونیک می‌گوید :

میزانی که  بخش سطحی صفحات (قاره‌ای و افیانوسی

که در مرزهای همگرا به درون جبه زمین فرو می‌رود،

 کم و بیش معادل فشر (اقیانوسی) جدیدی است که 

درمحل مرزهای واگرا با گسترش کف دریا ایجاد می‌شود.

به این ترتیب مساحت کلی کره زمین ثابت باقی می‌ماند.

در مورد عوامل ایجاد کننده حرکت صفحات مدل‌های گوناگونی ممکن است هم زمان عمل کنند: 

صفحات تکتونیکی ممکن است به این علت حرکت کنند که لیتوسفر نسبت به آستنوسفر 

زیرین دارای استحکام بیشتر و تراکم کمتری است.

 از طرف دیگر تغییرات تراکم جانبی در جبه زمین 

باعث ایجاد همرفت یا کنوکسیون مواد نیمه‌مذاب آن می‌شود.