مروری بر انواع واکنش های شیمیایی با مثال-5

واکنش جانشینی دوگانه یا واکنش دو جایگزینی

واکنشهایی که در حال محلول صورت می‌گیرند،

 به چند دلیل معمولا سریع‌اند.

 مواد واکنش دهنده ، وقتی به صورت محلول درمی‌آیند، 

دیگر انبوهه‌ای از یون یا مولکول

 (آنگونه که در حالت خالص دیده میشوند) نیستند.

 درفرایند انحلال ، 

نیروهای جاذبه بین ذرات (یونها یا مولکولهای) مواد حل شونده ، 

تا اندازه‌ای تحت الشعاع نیروی جاذبه 

بین مجموعه مولکولهای حلال و ذرات منفرد قرار گرفته‌اند

 و ذرات مزبور میتوانند آزادانه در محلول حرکت کنند. 

در یک واکنش دو جایگزینی یا واکنش جانشینی دوگانه یا متاتز 

دو ترکیب پیوندها یا یونهایشان را مبادله میکنند

 تا ترکیبات متفاوتی را تشکیل دهند.

AB+CD→AD+CB

یک نمونه از واکنش جایگزینی یا جابجایی دو تایی بین

 کلرید سدیم و نیترات نقره رخ میدهد

تا نیترات سدیم و کلرید نقره تشکیل شود.

NaCl(aq)+AgNO3(aq)→NaNO3(aq)+AgCl(s)

در این نوع واکنش آنیونها و کاتیونهای دو ماده واکنش دهنده ، 

یون مقابل خود را با هم تعویض میکنند.

 این نوع واکنش به ویژه در محلولهای آبی ، متداول است. 

مواد یونی در محلولهای آبی ، به یونهای تفکیک شده آبپوشیده ، تبدیل میشوند.

 از این رو ، معادله را میتوان با استفاده از فرمول یونی ترکیبات حل شده نوشت.

 طبعا برای مواد نامحلول در این مورد (AgCl(s فرمول کامل نوشته می‌شود.

 

Ag⁺ + No^-₃ + Na⁺ + Cl^-→AgCl (s) + Na⁺ + NO^-₃

واکنش خنثی شدن اسیدها با بازها نیز 

از نوع جا به جایی دوگانه میباشد. 

زمانیکه یک اسید و یک باز با هم واکنش میدهند

آب و نمک تولید میشود. 

میتوان تصور کرد که 

فلز موجود در باز جای خود را با هیدروژن موجود در اسید تعویض میکند.

در ضمن واکنشهایی که در آنها یک عنصر آزاد وجود دارد

 نمیتواند از نوع جا به جایی دو گانه باشد،

 زیرا در این واکنش ها باید دو ترکیب داشته باشیم.