چرا آسمان آبی نیست ؟
انتشار نور و تفکیک رنگها مربوط به خود مولکولهای هواست،
حتی در غیاب ذرات خارجی هم آسمانی آبی خواهیم داشت.
طول موج نور از آبی به سبز ، زرد و سرخ افزایش مییابد
و طول موج مربوط به نور قرمز حدود 1.68 برابر طول موج نور آبی است.
هر یک از اجزای نور خورشید در همه جهتها از مولکول منتشر میشود،
ولی شدت آن همسان نیست.
درخشانترین انتشار در جهت روبرو
(مانند اینکه نور یک راست از مولکول میگذرد)
و رو به پشت (بسوی خورشید) است.
به نظر نیوتن رنگهای ظاهری اجسام طبیعی بستگی به این دارد که
از آنها چه رنگی شدیدتر منعکس یا بسوی بیننده پراکنده میشود .
بطور کلی ، شیوه ساده‌ای وجود ندارد که بر اساس
ساختار سطح ترکیب شیمیایی و مانند آنها پیش بینی کنیم که
آن ماده چه رنگهایی را منعکس یا پراکنده میکند.
با این همه ، علت آبی بودن رنگ آسمان
را با استدلال ساده‌ای میتوان توضیح داد.
همانطور که تامس یانگ با آزمایش نشان داد،
طول موجهای گوناگون نور رنگهای متفاوت دارند،
طول موج نور را با واحد نانومتر یا با واحد آنگستروم می‌سنجند.
دامنه طیف قابل رؤیت برای آدمی nm 400 برای
نور بنفش تا حدود nm 700 برای نور قرمز است.
مانعهای کوچک میتوانند
انرژی یک موج فرودی را در همه جهتها پراکنده کنند
و مقدار پراکندگی بستگی به طول موج دارد.
به عنوان یک قاعده کلی ،
هر چه طول موج در مقایسه با اندازه مانع بزرگتر باشد،
موج بوسیله مانع کمتر پراکنده میشود.
برای ذراتی کوچکتر از یک طول موج ، مقدار پراکندگی نور
با عکس توان چهارم طول موج تغیـــیــر میکند. مثلاً ،
طول موج نور قرمز در حدود دو برابر طول موج نور آبی است.
بنابراین پراکندگی نور قرمز در حدود یک شانزدهم پراکندگی نور آبی است.
نوری که نسبت به مسیر اولیه خورشید در زاویه قائم منتشر شود،
تنها نیمی از درخشندگی را خواهد داشت.
همه رنگها به این شیوه منتشر میشوند.
ولی شدت انتشار هر یک از این رنگها در هر جهتی متفاوت است.
شدت با عکس توان چهارم طول موج متناسب است.
از اینرو نور موج کوتاه (مانند آبی) خیلی شدیدتر از نور سرخ منتشر میشود
که طول موج بلندتری دارد.
از آنجا که نسبت طول موج آنها 1.68 است،
نسبت انتشار نور آبی 8 برابر درخشانتر از نور سرخ است.
نور خورشید بوسیله مولکولها و ذرات گرد و غبار موجود در آسمان ،
که معمولاً در مقایسه با طول موجهای نور مرئی بسیار کوچکند، پراکنده میشود.
به این ترتیب ،
نور طول موجهای کوتاه (نور آبی) بسیار شدیدتر از
نور طول موجهای بلندتر بوسیله این ذرات پراکنده میشوند.
وقتی که به آسمان صاف نگاه میکنیم ،
بیشتر این نور پراکنده شده است که به چشم ما میرسد.
دامنه طول موجهای کوتاه پراکنده شده
(و حساسیت چشم آدمی به رنگ) منجر به احساس رنگ آبی میشود.
نور خورشید اولیه در رنگ بنفش تا حدی ضعیفتر از آبی آست
و بنفش کمتر از آبی به ما میرسد.
دلیل مهمتر اینکه چشم انسان نسبت به بنفش کمتر از آبی حساس است.
اینکه مردم آبی بودن آسمان را بوجود بخار آب در جو نسبت بدهند،
شاید به این دلیل باشد که اغلب توده‌های آب آبی رنگ است.
از دلایل آبی بودن دریا این است که وقتی نور سفید چند متر از میان آب میگذرد،
مولکولهای آب بخشی از انتهای سرخ طیف را جذب میکند
و نوری که سرانجام به چشم بیننده منعکس میشود بیشتر آبی شده است.
و در آسمان آب کافی برای چنین جذبی وجود ندارد.
لایه اوزون نیز نور سرخ را تضعیف میکند،
ولی نقش ناچیزی در آبی شدن آسمان دارد.
از سوی دیگر ، فرض میکنیم که در یک روز مه آلود به آسمان نگاه میکنیم.
در این صورت ، نور آبی باریکه‌ای که به چشم ما میرسد بطور کامل پراکنده شده است،
در حالی که طول موجهای بلندتر پراکنده نشده‌اند.
بنابراین، احساس میکنیم که رنگ خورشید متمایل به قرمز شده است.
اگر آسمان جوی نداشت، آسمان سیاه به نظر میرسید
و ستارگان در روز دیده میشدند.
در واقع از ارتفاع Km 16 به بالا ،
همانطوری که فضانوردان دریافته‌اند،
آسمان سیاه به نظر میرسد و ستارگان در روز دیده میشوند.
گاهی هوا دارای ذرات گرد و غبار یا قطره‌های آبی به بزرگی طول موج نور مرئی است.
اگر چنین باشد، رنگهایی جز رنگ آبی ممکن است به شدت پراکنده شوند.
مثلاً ، کیفیت رنگ آسمان با بخار آب موجود در جو زمین تغییر میکند.
روزهایی که هوا صاف و خشک است،
آسمان آبی‌تر از روزهایی است که رطوبت هوا زیاد است.
مه آبی ـ خاکستری رنگی که گاهی شهرهای بزرگ را میپوشاند
بیشتر به سبب ذراتی است که از
موتورهای درون سوز (اتومبیلها ، کامیونها)
و کارخانه های صنعتی منتشر شده‌اند.
موتور اتومبیل ، حتی وقتی که در حالت خلاص کار میکند،
در هر ثانیه بیشتر از 100 میلیارد ذره منتشر میکند.
بیشتر این ذرات نامرئی هستند و اندازه آنها در حدود m 0/000001 است.
چنین ذره‌هایی کالبدی برای تجمع گازها ، مایعات
و ذرات جامد دیـگــــــر میشوند.
این ذره‌های بزرگتر سبب پراکندگی نور و تیرگی هوا میشوند.
گرانش بر این ذره‌ها تا وقتی که بر اثر تجمع مواد بیشتر
در اطراف آنها خیلی بزرگ نشده‌اند چندان تأثیری ندارد.
این ذرات اگر بر اثر باران و برف مکرر شسته نشوند
ممکن است ماهها در جو زمین بمانند.
تأثیر چنین ابرهای غبارآلودی بر آب و هوا
و بر سلامتی آدمی بسیار مهم است.
زمانیکه هوا تمیز است، غروب زرد به نظر میرسد؛
زیرا نور خورشید فاصله زیادی از درون هوا عبور کرده
و طول موج آبی آن پراکنده شده است.
اگر هوا با ذرات ریز آلوده شده باشد،
طبیعی یا طوری دیگر، غروب بیشتر قرمز است.
غروب کنار دریا ممکن است نارنجی باشد،
ذرات نمک موجود در هوا، بر روی اثر تیندال موثر هستند.
آسمان اطراف خورشید قرمز دیده میشود،
همچنین نور به طور مستقیم از خورشید می‌آید.
به دلیل اینکه تمام نور نسبتا به خوبی از
طریق زوایای کوچک پراکنده شده‌است؛
اما نور آبی شانس بیشتری برای پراکنده‌شدن در فاصله‌های بیشتر دارد .
و رنگهای زرد و نارنجی و قرمز باقی میماند.
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد