واکوئل
حفره یا کیسهایست که یک غشاء به نام
تونوپلاست آن را از سیتوپلاسم جدا میکند.
درون واکوئل را شیره واکوئلی پرکرده است.
واکوئلهای سلولهای جوان کوچکند
و بیشتر فضای درون سلول را سیتوپلاسم اشغال کرده است.
به موازات رشد سلول، واکوئلها نیز رشد کرده
و بزرگ میشوند سپس به تدریج با ادغام در یکدیگر
تعدادشان کم شده ولی اندازه آنها بزرگ میشود.
وقتی سلول به اندازه نهایی خود رسید
بخش اعظم فضای درون آن را واکوئلها اشغال میکنند .
بنا براین بخشی از سیتوپلاسم بویژه در
یاخته های گیاهی بوسیله
اندامک حجیمی که آن را واکوئل مینامند پر شده است.
مجموعه واکوئلهای هریاخته ، دستگاه واکوئلی را تشکیل میدهد.
ساختار واکوئل دو بخش اصلی شامل غشا
و محتوای واکوئلی قابل تشخیص است.
بررسیهای انجام شده با میکروسکوپ الکترونی
فرا ساختار غشای واکوئلی یا تونوپلاست را
بطور کلی مشابه پالاسم و متشکل از
دو لایه فسفو لپیدی و پروتیینها نشان داده است.
با این تفاوت که بخشهای گلوسیدها (قندی) گلیکولیپیدها
در غشای واکوئل به طرف درون واکوئل قرار دارند
و بخشی از این ساختارها به عنوان گیرنده
برخی مواد موجود در واکوئلها عمل میکنند.
محتوای واکوئلی
دستگاه واکوئلی دارای ترکیبات بسیار زیاد است که شامل
یونهای کانی ، قندهای ساده و اولیگوزیدها ، اسید آمینه ،
اسیدهای آلی و دیگر
(مثل اسید مالیک در ریشه واکوئلی سیب ، اسید اسکوربیک در مرکبات)
پلی پپتیدها و پروتئینها و گلیکو پروتئینها ،
موسیلاژهای پلی ساکاریدی و هتروزیدهای متنوع است.
در مورد یونهای کانی ، تمام فنون جدید ،
ورود انتخابی آنها را تایید میکنند.
مخمر ها تجمع واکوئلی قابل ملاحظهای از
Mg+2 و فسفات دارند.
برعکس سیتوپلاسم آنها دارای یونهای +K و +Na است.
لوله شیرابه ای
نیز مقدار زیادی
Mg+2 دارند.
در حالیکه یون پتاسیم به غلظت برابر در
آنیونهایی
واکوئلی مثل یون کلرید
،اغلب یونهایی یک طرفیتی هستند.
محتوای
واکوئلی مخزنی از ترکیبات پیچیده است که
جنس و غلظت آنها بر حسب گونه ،نوع یاخته ای
و حالت فیزیولوژی جاندار بسیار متغییر است.
برخی مولکولها بطور پایدار در
واکو ثابت شده اند
و برخی دیگر با سیتو پلاسم جابجایی دارند.
واکوئلی که حاوی مواد غذایی بوده
و به کمک لیزوزوم ها باعث تجزیه آن می شود .
مهمترین وظیفه واکوئل ذخیره آب
نسبتا بزرگ درسلولهای گیاهی که دارای نقشهای زیر میباشد
بزرگ
شدن سلول گیاهی با جذب آب
ذخیره مواد شیمیایی یا مواد دفعی متابولیسم
داشتن رنگیزه ها در گل برگ گیاهان که سبب جذب حشرات میشود
ذخیره مواد سمی به عنوان ترکیبات دفاعی
در برابر گیاه خواران و آفات گیاهی
نوع خاصی که در آغازیان ساکن آب شیرین وجود دارند
و باعث دفع آب اضافی از سلول میشود